Đó là một đêm lạnh lẽo, trời tối đen, vào cuối tháng 1 năm 2018, chỉ chưa đầy một tháng trước Tết, Tết Nguyên Đán và cũng là ngày lễ lớn nhất của đất nước.
Under a tarpshelter temporarily set up on a sidewalk in Ho Chi Minh City’s Tay Bac Cu Chi Industrial Park, Hanh added another dry twig to the fire as her infant son slept soundly in a nearby hammock.
Dưới một chỗ trú tạm thời được dựng lên trên vỉa hè ở khu công nghiệp Tây Bắc Củ Chi của thành phố Hồ Chí Minh, chị Hạnh bỏ thêm một cành cây khô vào đống lửa trõng khi cậu con trai nhỏ (sơ sinh) đang ngủ ngon trên chiếc võng gần đó.
The South Korean director of Hanh’s company had been missing for over a week, having taken off with the workers’ wages for December. Hanh and her coworkers had camped outside the company’s gate just in case he returned.
Giám đốc người Hàn Quốc ở công ty chị Hạnh đã lặn mất tăm hơn một tuần, mang theo tiền lương tháng 12 của các công nhân. Chị Hạnh và các đồng nghiệp của chị đã dựng trại bên ngoài cổng của công ty trong trường hợp hắn ta quay trở lại.
On sunny days, they camped under the shade of trees, and during the nights, they slept in hammocks and took turn keeping twig fires burning for warmth.
Vào những ngày nắng, họ cắm trại dưới bóng râm, và vào đêm, họ ngủ trên những chiếc võng và thay phiên nhau giữ lửa cháy để sưởi ấm.
Renting price is from VND800,000-2 million ($34.2-85.5) per month per house near Tan Tao. – Giá thuê nhà rơi vào khoảng 800.000-2 triệu đồng (34,2-85,5 USD) mỗi tháng cho mỗi ngôi nhà gần Tân Tạo.
Occasionally, the sound of someone cursing or sobbing could be heard. Their plans to buy new clothes for their children or a pair of tickets to come home for Lunar New Year had all disappeared with the director.
Thỉnh thoảng, [bạn] có thể nghe thấy tiếng của ai đó chửi rủa hoặc khóc nức nở. Kế hoạch mua quần áo mới cho con cái của họ hay một cặp vé [tàu/xe] về nhà vào dịp Tết Nguyên đán đã biến mất cùng với tay giám đốc.
“All 6 of us siblings and siblings-in-law work for this company so now we’re all done for. We don’t know anyone we can borrow money from to buy tickets to go home for this Tet,” Hanh said.
“Tất cả 6 anh chị em cùng anh rể chị dâu của chúng tôi đều làm việc cho công ty này nên bây giờ chúng tôi đều bất lực. Chúng tôi không biết ai có thể mượn tiền để mua vé về nhà trong dịp Tết này”, Hạnh nói.
The South Korean director had not only taken away the Tet holiday of his 600 workers but also nearly VND30 billion ($1.28 million) in social insurance that he had been subtracting from their monthly pay.
Tay giám đốc người Hàn Quốc đã không chỉ lấy đi kỳ nghỉ Tết của 600 công nhân mà còn gần 30 tỷ đồng (1,28 triệu đô la) tiền bảo hiểm xã hội mà hắn đã trích từ tiền lương hàng tháng của họ.
Hanh’s baby was already nearly a year old but she had yet to receive her maternityinsurance, and many of her coworkers’ maternity insurance payments still remain on paper, despite their children being 2-3 years old.
Con của chị Hạnh đã gần một tuổi nhưng chị vẫn chưa nhận được bảo hiểm thai sản, và tiền bảo hiểm thai sản của nhiều đồng nghiệp của chị vẫn còn trên giấy, mặc dù con cái của họ đã từ 2-3 tuổi.
Unable to afford bus tickets to go home for Tet, Hanh and her siblings ended up celebrating the holiday with what little money they had in Saigon, hoping for better luck in the new year.
Không thể mua vé xe buýt về nhà vào dịp Tết, chị Hạnh và các anh chị em của chị đã phải ăn tết ở Sài Gòn với số tiền ít ỏi mà họ có, hy vọng rằng mình sẽ gặp may mắn hơn trong năm mới.
Everyone knew they were being put at a disadvantage and that the company was violating the law, but few dared to quit, as no one could be sure that the same scenario would not be repeated at a new workplace.
Mọi người đều biết rằng họ đang bị đặt vào thế bất lợi và công ty đang vi phạm pháp luật, nhưng rất ít người dám từ bỏ, vì không ai có thể chắc chắn rằng kịch bản tương tự sẽ không lặp lại ở nơi làm việc mới.
Hanh did not dare to risk any move as she thought her company at least did not fire old workers or make regular personnel changes.
Chị Hạnh không dám mạo hiểm bất cứ hành động nào vì chị nghĩ ít nhất thì công ty của mình cũng không xa thải các công nhân cũ hay thay đổi nhân sự thường xuyên.
Despite being only 25, Hanh already had enough experience as a worker to know that her rights could be taken away at any minute, having started working at a factory without any contract since she was 13.
Mặc dù chỉ mới 25 tuổi, chị Hạnh đã có đủ kinh nghiệm để biết rằng quyền của chị có thể bị lấy đi bất cứ lúc nào, chị bắt đầu làm việc tại một nhà máy mà không có bất kỳ hợp đồng nào kể từ khi mới 13 tuổi.
This scenario is repeated all over the “developing” world, at most “factories of the world” like India and Vietnam.
Kịch bản này lặp đi lặp lại ở tất cả các nước “đang phát triển”, đặc biệt là ở các “nhà máy của thế giới” như Ấn Độ và Việt Nam.
According to incomplete statistics compiled by the Ministry of Planning and Investment (MPI), there are currently hundreds of runaway FDI company owners, many of whom still owe their workers 3-4 months’ worth of wages and many years worth of social insurance. Vietnamese officialdom and legal establishment seem helpless in pursuing such criminals and bringing them to justice.
Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ do Bộ Kế hoạch và Đầu tư biên soạn, hiện có hàng trăm chủ sở hữu công ty FDI bỏ trốn, nhiều kẻ vẫn còn nợ công nhân 3-4 tháng lương và tiền bảo hiểm xã hội nhiều năm. Chế độ hành chính quan liêu và cơ sở pháp lý của Việt Nam dường như bất lực trong việc theo truy đuổi những tên tội phạm như vậy và đưa chúng ra pháp luật.
A child waits for her parents to come home from work in Binh Tan District, Ho Chi Minh City. – Một đứa trẻ chờ bố mẹ về nhà sau giờ làm việc tại quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh.
‘Nothing changes’ – “Chẳng có gì thay đổi”
Answering the press recently, a representative of the Ministry of Labor, Invalids and Social Affairs said Vietnam’s current law provisions related to labor have been fully completed, including those regarding timely payment to workers and social insurance obligations of employers.
Trả lời báo chí gần đây, đại diện Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cho biết các quy định pháp luật hiện hành của Việt Nam liên quan đến lao động đã được hoàn thiện đầy đủ, bao gồm cả nghĩa vụ của người sử dụng lao động trong việc thanh toán kịp thời lương và bảo hiểm xã hội cho người lao động.
The representative said that workers whose employers owe them wages or fail to pay their social insurance should report these violations to the local workers’ union.
Ông cũng nói rằng những người lao động bị chủ lao động nợ tiền lương hoặc không trả tiền bảo hiểm xã hội nên tố giác những vi phạm này đến công đoàn địa phương.
However, “nothing changes” and “no reply” are the only responses workers at the Tay Bac Cu Chi Industrial Park received when they reported their employers’ violations.
Tuy nhiên, “không có thay đổi gì” và “không trả lời” là tất cả những gì các công nhân tại Khu công nghiệp Tây Bắc Củ Chi nhận được khi họ tố giác các vi phạm của chủ lao động.
In the end, they had no other option than fight for their rights, but even in this, they are disadvantaged with authorities liable to accuse them of “causing public disorder”.
Cuối cùng, họ không có lựa chọn nào khác ngoài việc đấu tranh vì quyền lợi của họ, nhưng ngay cả trong trường hợp này, họ cũng bị thiệt thòi với các cơ quan có thẩm quyền buộc tội họ “gây rối công cộng”.
Two sides of a coin? – Hai mặt của một vấn đề
“Every coin has two sides: good and bad,” said Phan Huu Thang, former head of the MPI’s Foreign Investment Agency.
“Cái gì cũng có 2 mặt của nó: tốt và xấu”, ông Phan Hữu Thắng, nguyên Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết.
Thang was part of the first generation of officials that created a legal framework for bringing foreign investment into Vietnam, and after 30 years he generously gives an 80:20 gain-loss ratio to the FDI sector. They have brought 80 percent gain and caused 20 percent losses to the country, he estimates.
Ông Thắng là một người thuộc thế hệ các quan chức đầu tiên đã tạo ra khuôn khổ pháp lý để đưa đầu tư nước ngoài vào Việt Nam, và sau 30 năm, ông hào phóng đưa ra tỷ lệ được-mất 80:20 cho lĩnh vực FDI. Họ đã mang lại 80% cái được và gây ra 20% cái mất cho đất nước, ông ước tính.
“Low labor value” is one of the frequently mentioned downsides to FDI in Vietnam.
“Giá trị lao động thấp” là một trong những nhược điểm thường được đề cập đến FDI ở Việt Nam.
While the country’s human capital index is the best among the “world’s factories,” according to the World Economic Forum, in terms of labor effectiveness, Vietnam’s performance is only slightly better than Bangladesh.
Trong khi chỉ số vốn nhân lực của đất nước là tốt nhất trong số các “nhà máy của thế giới”, theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, về hiệu quả lao động, hiệu suất của Việt Nam chỉ tốt hơn một chút so với Bangladesh.
The reason for this, experts have argued, is that over many decades of trying to attract foreign investment, Vietnam has settled on a system of investing human capital in low-value manufacturing.
Lý do cho điều này, theo lập luận từ các chuyên gia, là vì trong nhiều thập kỷ cố gắng thu hút đầu tư nước ngoài, Việt Nam đã đặt hệ thống đầu tư nguồn nhân lực vào ngành sản xuất có giá trị thấp.
This has meant that people like Hoa, Hanh and many other youth living in the countryside would graduate from Vietnam’s general education system only to find that their only job opportunities are in factories where their education is not needed.
Điều này có nghĩa là những người như chị Hoa, chị Hạnh và nhiều thanh niên khác sống ở nông thôn sẽ tốt nghiệp từ hệ thống giáo dục phổ thông của Việt Nam chỉ để thấy rằng cơ hội việc làm duy nhất của họ là trong các nhà máy nơi trình độ học vấn của họ là không cần thiết.
The per capita production value of a Vietnamese worker in 2016 was $3,683, or less than a third of the $12,362 created by a Chinese worker.
Giá trị sản xuất bình quân đầu người của một công nhân Việt Nam trong năm 2016 là 3,683 USD, thấp hơn một phần ba so với con số 12,362 USD do một công nhân Trung Quốc tạo ra.
However, this is not because a Chinese worker makes three times as many shoes as a Vietnamese peer, but because the shoes made by Chinese workers have more added value because of better design licensing, sales and marketing systems.
Tuy nhiên, điều này không phải vì một công nhân Trung Quốc tạo ra được gấp ba lần số đôi giày so với một công nhân Việt Nam, mà bởi vì những những đôi giày của công nhân Trung Quốc có giá trị gia tăng cao hơn do hệ thống cấp phép thiết kế, bán hàng và tiếp thị tốt hơn.
Or simply because many Chinese workers are no longer making shoes, but instead have switched to assembling Chinese smartphones.
Hay đơn giản là vì nhiều công nhân Trung Quốc không còn sản xuất giầy, mà thay vào đó đã chuyển sang lắp ráp điện thoại thông minh của Trung Quốc.
Importantly, the responsibility for this “low labor value” certainly does not lie with workers like Hoa or Hanh, but a flawed “free market” system and shortsighted policymakers, critics have pointed out.
Điều quan trọng là, các nhà phê bình đã chỉ ra rằng trách nhiệm đối với “giá trị lao động thấp” này chắc chắn không thuộc về các công nhân như chị Hoa hay chị Hạnh, mà thuộc về một hệ thống “thị trường tự do” đầy thiếu sót và các nhà hoạch định chính sách có tầm nhìn ngắn hạn.
After “celebrating” Tet in Saigon, Hanh chose to remain in Cu Chi. She found a new job at another textile factory in the same industrial park, which was probably the only career option available to her.
Sau khi “ăn Tết” ở Sài Gòn, chị Hạnh đã chọn ở lại Củ Chi. Chị đã tìm thấy một công việc mới tại một nhà máy dệt may khác trong cùng một khu công nghiệp, đó có lẽ là lựa chọn nghề nghiệp duy nhất dành cho chị.
In a national project that receives foreign funding, if a Vietnamese worker’s youth can be considered counterpart funds, it is still being spent the same way it was 20 years ago. This human capital is being depleted rapidly, and there is not much in the way of replenishment.
Trong một dự án quốc gia nhận tài trợ nước ngoài, nếu tuổi trẻ của một công nhân Việt Nam có thể được coi là vốn đối ứng, thì nguồn vốn nó vẫn đang được chi theo cái cách giống như 20 năm trước đây. Nguồn vốn nhân lực này đang cạn kiệt nhanh chóng, và không có nhiều cách để bổ sung.
maternityinsurance /məˈtɜː.nə.ti ɪnˈʃʊə.rəns/ (n): bảo hiểm thai sản
end up doing sth [B1] (v): cuối cùng phải làm gì
violate /ˈvaɪ.ə.leɪt/ (v): vi phạm (pháp luật/quy định)
compile /kəmˈpaɪl/ [C1] (v): biên soạn
officialdom /əˈfɪʃ.əl.dəm/ (n): chế độ hành chính quan liêu
representative /ˌrep.rɪˈzen.tə.tɪv/ [B2] (n): người đại diện
obligation /ˌɒb.lɪˈɡeɪ.ʃən/ [B2] (n): nghĩa vụ
workers’ union (n): công đoàn
liable to do sth /ˈlaɪ.ə.bəl/ [C1] (adj): có thẩm quyền làm gì
legal framework /ˈliː.ɡəl ˈfreɪm.wɜːk/ [C2] (n): khuôn khổ pháp lý
human capital index (n): chỉ số vốn nhân lực
labor effectiveness (n): hiệu suất lao động
flawed /flɔːd/ [C2] (adj): có thiếu sót
shortsighted /ˈʃɔrtˈsɑɪt·̬əd/ (adj): có tầm nhìn ngắn hạn
policymaker /ˈpɑl·ə·siˌmeɪ·kər/ (n): các nhà hoạch định chính sách
counterpart fund /ˈkaʊn.tə.pɑːt fʌnd/ [C1] (n): vốn đối ứng
deplete /dɪˈpliːt/ (v): cạn kiệt
replenishment /rɪˈplen.ɪʃ.mənt/ (n): bổ sung
ỦNG HỘ READ TO LEAD!
Chào bạn! Có thể bạn chưa biết, Read to Lead là một trang giáo dục phi lợi nhuận với mục đích góp phần phát triển cộng đồng người học tiếng Anh tại Việt Nam. Chúng tôi không yêu cầu người đọc phải trả bất kỳ chi phí nào để sử dụng các sản phẩm chất lượng của mình để mọi người đều có cơ hội học tập tốt hơn. Tuy nhiên, nếu bạn có thể, chúng tôi mong nhận được sự hỗ trợ tài chính từ bạn để duy trì hoạt động của trang và phát triển các sản phẩm mới.
Bạn có thể ủng hộ chúng tôi qua 1 trong 2 cách dưới đây. – Cách 1: Chuyển tiền qua tài khoản Momo. Số điện thoại 0947.886.865 (Chủ tài khoản: Nguyễn Tiến Trung) Nội dung chuyển tiền: Ủng hộ Read to Lead hoặc – Cách 2: Chuyển tiền qua tài khoản ngân hàng. Ngân hàng VIB chi nhánh Hải Phòng Số tài khoản: 012794060048394 (Chủ tài khoản: Nguyễn Tiến Trung)
Nội dung chuyển tiền: Ủng hộ Read to Lead